Xơ vữa động mạch là sự tích tụ mảng bám trong động mạch, gây hẹp lưu lượng máu và có thể gây ra nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Chẩn đoán dựa trên tiền sử, khám và xét nghiệm chúng có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm. Việc nhận biết và chẩn đoán xơ vữa động mạch là quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Cùng phòng khám Thành Đô cùng tìm hiểu cùng bạn nhé
Tìm hiểu xơ vữa động mạch là gì?
Xơ vữa động mạch là tình trạng các mảng bám, được gọi là mảng xơ vữa, hình thành bên trong thành động mạch. Các mảng bám này chứa chất béo, cholesterol, tế bào viêm và các chất khác. Theo thời gian, các mảng bám này có thể tích tụ và làm cứng thành động mạch, khiến chúng hẹp lại và giảm lưu lượng máu chảy qua.
Quá trình bắt đầu khi làn mạch bị tổn thương, cho phép các chất béo và cholesterol từ máu lọt vào thành nội của động mạch. Dần dần, các tế bào bạch cầu và các chất khác cũng tham gia vào quá trình này, tạo thành mảng xơ ngày càng lớn.
Bệnh có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm việc cản trở lưu thông máu, tạo ra cục máu đông và thậm chí gây ra nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Điều này làm tăng nguy cơ bị đau tim, tai biến mạch máu não và các biến chứng khác. Điều trị xơ vữa động mạch thường bao gồm việc thay đổi lối sống, sử dụng thuốc và đôi khi phẫu thuật để làm sạch hoặc mở rộng các động mạch bị tắc nghẽn.
Nguyên nhân gây ra xơ vừa động mạch
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều chất béo bão hòa và cholesterol có trong thịt đỏ, da động vật, thức ăn nhanh và các sản phẩm từ sữa nguyên kem. Ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt và nước ngọt có đường. Uống ít chất xơ hòa tan, có nhiều trong trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm hỏng lớp lót bên trong động mạch, khiến cholesterol và các chất khác dễ bám vào và tích tụ. Hút thuốc lá cũng làm giảm lượng HDL (“cholesterol tốt”) trong máu, giúp loại bỏ cholesterol xấu khỏi cơ thể.
- Bệnh huyết áp cao: Huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành động mạch, khiến chúng dễ bị tổn thương và hình thành mảng bám.
- Cholesterol có nồng độ cao: Cholesterol cao trong máu, đặc biệt là LDL (“cholesterol xấu”), là một yếu tố nguy cơ chính gây xơ vữa động mạch. LDL cholesterol có thể tích tụ trong động mạch, hình thành mảng bám và làm hẹp lòng mạch.
- Bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường làm tăng lượng đường trong máu, có thể làm hỏng thành động mạch và đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch.
- Béo phì: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và bệnh tiểu đường, tất cả đều là những yếu tố nguy cơ của xơ vữa động mạch.
- Thiếu vận động: Thiếu vận động làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và béo phì, tất cả đều là những yếu tố nguy cơ của xơ vữa động mạch.
- Yếu tố di truyền: Nếu có người thân bị xơ vữa động mạch, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Tuổi tác: Nguy cơ mắc bệnh tăng theo độ tuổi.
- Căng thẳng: Căng thẳng mạn tính có thể làm tăng huyết áp và làm hỏng thành động mạch, góp phần hình thành mảng bám.
- Viêm mạn tính: Điều này có thể làm hỏng thành động mạch và đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch.
Triệu chứng của bệnh xơ vữa động mạch
Triệu chứng của bệnh xơ vữa động mạch phụ thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của các mảng bám hình thành trong động mạch. Tuy nhiên, một số triệu chứng phổ biến có thể bao gồm:
Đau thắt ngực dấu hiệu của xơ vữa động mạch
- Đây là triệu chứng phổ biến nhất của xơ vữa động mạch vành, ảnh hưởng đến tim.
- Cơn đau thắt ngực thường xuất hiện khi gắng sức, tập thể dục hoặc chịu stress, và thường có cảm giác như bị đè nặng, bóp nghẹt hoặc thắt chặt ở ngực.
- Cơn đau có thể lan ra cánh tay trái, hàm, cổ hoặc lưng.
- Cơn đau thắt ngực thường giảm dần khi nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc.
Khó thở có thể là dấu hiệu của xơ vữa động mạch
- Khó thở có thể xuất hiện khi xơ vữa động mạch ảnh hưởng đến động mạch phổi, gây cản trở lưu lượng máu đến tim và phổi.
- Khó thở có thể nặng hơn khi gắng sức, nằm ngửa hoặc khi trời lạnh.
Yếu hoặc tê ở tay, chân
- Nếu bệnh này giảm ảnh hưởng đến động mạch cảnh, cung cấp máu lên não, có thể dẫn đến các triệu chứng như yếu hoặc tê ở một bên mặt, tay hoặc chân.
- Nói lắp, lú lẫn hoặc mất thị lực tạm thời ở một mắt cũng có thể xảy ra.
Đau chân khi đi bộ
- Bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến các động mạch ở chân, gây ra tình trạng đau chân khi đi bộ (bệnh động mạch ngoại biên).
- Cơn đau thường xuất hiện ở bắp chân hoặc mông, và có thể giảm dần khi nghỉ ngơi.
- Trong trường hợp nặng, có thể xuất hiện tê bì, loét hoặc hoại tử mô ở chân.
Mệt mỏi thời gian dài
- Mệt mỏi là một triệu chứng phổ biến do giảm lưu lượng máu đến các cơ quan và mô.
- Cảm giác chóng mặt hoặc ngất xỉu
- Nếu xơ vữa động mạch ảnh hưởng đến động mạch cảnh, có thể dẫn đến chóng mặt hoặc ngất xỉu do giảm lưu lượng máu lên não.
- Cần lưu ý rằng những triệu chứng này có thể do các nguyên nhân khác gây ra, do đó, việc chẩn đoán chính xác cần được thực hiện bởi bác sĩ thông qua thăm khám, kiểm tra sức khỏe và các xét nghiệm cần thiết.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh xơ vữa động mạch cần lưu ý
- Nhồi máu cơ tim: Bệnh này có thể làm giảm lưu lượng máu đến cơ tim, gây ra đau ngực và khó thở khi vận động. Trong trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể xảy ra cơn đau ngực không ổn định hoặc nhồi máu cơ tim cấp tính.
- Đột quỵ: Nếu mảng xơ vừa động mạch bong ra và tạo thành cục máu đông, có thể gây tắc nghẽn mạch máu trong não, dẫn đến đột quỵ.
- Tai biến mạch máu não: Ngoài đột quỵ, xơ vữa động mạch cũng có thể gây ra các vấn đề khác liên quan đến mạch máu não, như tiểu động mạch não hoặc cơn gãy mạch.
- Bệnh động mạch phổi: Xơ vữa động mạch có thể ảnh hưởng đến động mạch phổi, gây ra các vấn đề như thiếu oxy trong máu hoặc áp suất mạch phổi tăng cao.
- Bệnh động mạch chủ: Xơ vữa động mạch có thể ảnh hưởng đến động mạch chủ, gây ra các vấn đề như giãn động mạch chủ hoặc suy tim.
- Các vấn đề với mạch máu ngoại biên: Xơ vữa động mạch có thể gây ra các vấn đề với lưu thông máu ở cánh tay và chân, dẫn đến đau, sưng, và trong các trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến việc phải (cắt cụt) cơ hay chân.
Phương pháp chuẩn đoán của bệnh xơ vữa động mạnh
Tiền sử bệnh
- Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý bản thân và gia đình, bao gồm các yếu tố nguy cơ như tuổi tác, hút thuốc lá, huyết áp cao, cholesterol cao, bệnh tiểu đường, béo phì, v.v.
- Bác sĩ cũng sẽ hỏi về các triệu chứng bạn đang gặp phải, thời gian xuất hiện, mức độ nghiêm trọng và các yếu tố liên quan.
Khám sức khỏe
- Bác sĩ sẽ đo huyết áp, nhịp tim, mạch máu và lắng nghe âm thanh tim phổi để tìm kiếm các dấu hiệu bất thường.
- Bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm như đo chỉ số mắt cá chân – cánh tay (ABI) để đánh giá lưu lượng máu đến chi dưới.
Xét nghiệm
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp xác định mức cholesterol, triglyceride, lipoprotein, đường huyết, và các yếu tố nguy cơ khác.
- Điện tâm đồ (ECG): ECG có thể giúp phát hiện các bất thường về nhịp tim và lưu lượng máu đến tim.
- Chụp X-quang ngực: Chụp X-quang ngực có thể giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường về tim và phổi.
Chẩn đoán hình ảnh
- Siêu âm Doppler: Siêu âm Doppler có thể giúp đánh giá lưu lượng máu và hình ảnh các động mạch, phát hiện mảng bám và các dấu hiệu xơ vữa động mạch.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI có thể cung cấp hình ảnh chi tiết về động mạch, mảng bám và các tổn thương khác.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT): CT cũng có thể cung cấp hình ảnh chi tiết về động mạch, mảng bám và các tổn thương khác.
- Chụp động mạch: Chụp động mạch là một kỹ thuật xâm lấn sử dụng chất cản quang để chụp ảnh động mạch chi tiết, giúp xác định vị trí và mức độ nghiêm trọng của mảng bám.
Các xét nghiệm khác
- Xét nghiệm đo mức độ CRP (protein C-reactive): CRP là một chất marker viêm có thể liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Xét nghiệm đo mức độ homocysteine: Homocysteine là một axit amin có thể liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Bác sĩ sẽ lựa chọn các phương pháp chẩn đoán phù hợp dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân. Việc chẩn đoán chính xác là rất quan trọng để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và theo dõi hiệu quả điều trị.
Có thể tham khảo thêm
- Thoái Hóa Cột Sống: Tìm Hiểu Nguyên Nhân, Triệu Chứng
- Hiểu Về Bệnh Viêm Khớp Dạng Thấp – Nguy Cơ, Triệu Chứng
- Đục Thủy Tinh Thể – Lá Chắn Bảo Vệ Cho Đôi Mắt Sáng
- Tăng huyết áp ở người cao tuổi: “Kẻ giết người thầm lặng”
